Ecuador wilde een sterke leider. Die heeft het gekregen

Verguisd op de rest van het continent, geliefd in eigen land. Het eerste half jaar van Daniel Noboa als president van Ecuador is in ieder geval niet onopgemerkt voorbijgegaan. En wat hemzelf betreft, is de hard-rechtse politicus pas net begonnen.

Noboa trad eind november aan, op een moment dat veel Ecuadorianen vreesden dat hun land dreigde af te glijden tot een narcostaat. Sindsdien profileert hij zich als sterke leider die in de strijd tegen de drugsbazen zelf ook graag de randen van de wet opzoekt. Eerder dit jaar escaleerde hij de strijd tegen bendes na een criminele geweldsexplosie tot ‘binnenlands gewapend conflict’, om ook het leger te kunnen inzetten tegen deze ‘terroristen’. Begin deze maand ontketende Noboa een enorme, nog altijd voort etterende diplomatieke rel door de ambassade van Mexico in Quito binnen laten te vallen door een arrestatieteam. En nu door aanhoudende hitte en droogte de elektriciteit in het Zuid-Amerikaanse land al dagen hapert, ziet de president ‘sabotage’ door ‘hoerenzonen’.

Deze zondag wil de 36-jarige zoon van een bananenmagnaat zijn macht verder uitbreiden. Bij een referendum kunnen Ecuadorianen zich uitspreken over elf wetswijzigingen, waarvan vijf van de Grondwet, om de staat meer armslag te geven. Deels gaat het om maatregelen die het leger en de politie moeten sterken in hun strijd tegen de narco’s en hun belangrijkste bolwerken: gevangenissen. Maar er zitten ook heel andere wijzigingen tussen. Zoals de invoering van arbeidscontracten op uurloonbasis, de uitlevering van staatsburgers of de erkenning van internationale arbitrage bij investeringsgeschillen.

Uit enquêtes blijkt dat de bevolking de wetswijzigingen in ruime meerderheid zal aannemen. De kennis over de inhoud van de voorstellen is tegelijkertijd beperkt: in een peiling van Click Research bleek 42 procent van de ondervraagden deze maand niet te weten waar de vragen over gaan. Toch zei twee derde ermee in te zullen stemmen.

Geïnspireerd door Bukele

Het plebisciet is daarmee eerder een referendum over Noboa’s functioneren. En omdat hij – zeker vergeleken met voorgangers – nog brede populariteit geniet, kan de president zondag zijn positie fors verstevigen. Dit doet hij in opmaat naar de presidentsverkiezingen van begin 2025, waar hij een volwaardige ambtstermijn wil winnen (hij dient nu alleen de termijn van zijn voortijdig vertrokken voorganger uit).

In een land waar presidenten elkaar razendsnel kunnen opvolgen, zou Noboa weleens een tot blijvende machtsfactor kunnen uitgroeien. Hij vergelijkt zichzelf al openlijk met de Salvadoraanse president Nayib Bukele, een andere millennial die de bendes in zijn land zonder veel respect voor de rechtsstaat de oorlog verklaarde. Bukele verwierf er tot ver buiten zijn eigen land populariteit mee en won eerder dit jaar met gemak een – volgens de Grondwet verboden – tweede termijn.

Lees ook Hoe influencer-president Bukele zijn El Salvador (en de rest van Latijns-Amerika) betovert

Buiten Ecuador staat Noboa echter veel zwakker. De inval bij de Mexicaanse ambassade, waarbij een voortvluchtige ex-vicepresident werd opgepakt, kwam hem in de regio op unanieme kritiek te staan en maakt Ecuador tot een soort paria.

Uit solidariteit met Mexico hebben de linkse regeringen van Venezuela en Honduras al hun hoge diplomaten teruggeroepen uit Quito. Mexico voert bij de Verenigde Naties campagne om Ecuador tijdelijk te schorsen als lidstaat en daagt het land bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag wegens de „flagrante schending” van het Verdrag van Wenen inzake diplomatiek verkeer.

Noboa reageert onbewogen op alle buitenlandse kritiek. In een interview met de Australische nieuwszender SBS nodigde hij de Mexicaanse president, Andrés Manuel López Obrador, deze week uit om het „uit te praten bij een ceviche [een Zuid-Amerikaans visgerecht] of een paar taco’s”. Dat zo’n verzoeningsetentje er komt, lijkt onwaarschijnlijk: in het zelfde vraaggesprek zei hij ook „nul spijt” te hebben van de omstreden inval.

Internationaal isolement

Het is de vraag of Noboa zich dit isolement kan veroorloven. In operaties met klinkende namen als ‘Uitzaaiing’ treedt justitie onder hem weliswaar voortvarender op tegen de narco’s en hun handlangers binnen politiek en bestuur, maar de drugshandel die hij belooft te bestrijden is ook zeer internationaal vertakt.

Zo staan de criminele bendes in zijn land onder invloed van onder meer de twee grootste Mexicaanse kartels. Zij gebruiken de bendeleden als pionnen in hun onderlinge strijd om toegang tot de Ecuadoriaanse zeehavens, die ze gebruiken voor de uitvoer van cocaïne uit buurlanden Peru en Colombia. Internationale samenwerking is onontbeerlijk bij het aanpakken van die handel.

De ambassade-inval kost Noboa meer cruciale vriendschappen. De linkse Colombiaanse president Gustavo Petro schortte maandag de bilaterale samenwerking met het kleinere buurland op. En dat net nu de noordelijke Andesregio door het weerfenomeen El Niño met grote droogte kampt: stuwmeren vallen droog en waterkrachtcentrales wekken veel minder stroom op. Colombia beperkte daarop vorige maand al de levering van elektriciteit aan Ecuador, om die eind vorige week helemaal te staken.

Nadat afgelopen weekeinde in meerdere Ecuadoriaanse steden de stroom urenlang was uitgevallen, wees Noboa op vermeende politieke ‘sabotage’. „En die gaan wij niet toestaan, want deze ellendelingen doen dit een week voor het referendum waarvan ze weten dat ze het gaan verliezen.” De president liet justitie een vooronderzoek openen, verving zijn minister van Energie en Mijnbouw en kondigde een ‘energie-noodtoestand’ af. Aan de Ecuadorianen beloofde hij prompt dat zijn regering deze maand de helft van ieders energienota betaalt.